Samobójstwa są trzecią – po wypadkach i nowotworach – przyczyną zgonów młodych ludzi (WHO, 2002). Nie można ich więc zlekceważyć jako zjawiska marginalnego. Co więcej, według danych Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO) liczba skutecznych samobójstw popełnianych przez młode osoby w wieku dorastania w Stanach Zjednoczonych (USA) i krajach Europy stale wzrasta.
Większość aktów samobójczych dokonywana jest w stanie depresyjnym, którego objawy można rozpoznać stosunkowo wcześnie i podjąć działania pomocowe. Nagłaśniane przez media przypadki samobójstw wśród dzieci i młodzieży wywołują zaniepokojenie środowiska oświatowego i powodują co pewien czas wzrost zapotrzebowania na działania profilaktyczne w tym obszarze. Szkoła, której obowiązkiem jest ochrona zdrowia psychicznego uczniów, powinna prowadzić działania mające na celu zapobieganie depresji i samobójstwom – niezależnie od doniesień i nacisków ze strony mediów. Dobre zdrowie kształtuje się u dziecka m.in. dzięki pozytywnym doświadczeniom w kontaktach z opiekuńczymi i kompetentnymi nauczycielami, a także pod wpływem odpowiednio dobranych i efektywnych programów przedszkolnych i szkolnych. Jednak nie wszystkie działania profilaktyczne są bezpieczne i skuteczne. Celem tego poradnika – adresowanego do nauczycieli, szkolnych i poradnianych specjalistów oraz do rodziców – jest uwrażliwienie dorosłych na sygnały zagrożenia wysyłane przez dzieci, a także ukazanie, na czym powinna polegać profilaktyka samobójstw, zwłaszcza w szkole.
W najbardziej dramatyczny sposób w okresie dojrzewania depresja manifestuje się poprzez próby samobójcze i samobójstwa dokonane. Jak już wspomniano we wstępie do poradnika, samobójstwa stanowią trzecią (po wypadkach i nowotworach) przyczynę zgonów wśród młodych ludzi. Szacuje się, że na jedno samobójstwo przypada około 100 prób samobójczych. Wiele samobójstw i prób pozbawienia się życia dokonywanych jest w wieku 15 – 19 lat (Kazdin, 1996; SAMHSA, 2012). Obserwuje się skokowy wzrost liczby samobójstw dokonanych przez osoby po ukończeniu 14. roku życia, a więc po wejściu w wiek dojrzewania. W Polsce – według danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny za 2008 r. (Brodniak, 2011) – zanotowano 28 samobójstw dokonanych przez dzieci w wieku 10 – 14 lat. W grupie wiekowej 15 – 19 lat liczba ta wzrosła prawie dziesięciokrotnie i wyniosła 274. Statystyki z 2009 r. ukazują podobny, ośmiokrotny wzrost. Według danych WHO 90% aktów samobójczych dokonują osoby w nastroju lub stanie depresyjnym. Może to być depresja intoksykacyjna wywołana przez środki psychoaktywne (alkohol, narkotyki, leki), depresja w przebiegu choroby afektywnej lub reakcja depresyjna spowodowana traumatycznymi wydarzeniami i doświadczeniami lub przewlekłym stresem. Czasami samobójstwo jest wynikiem halucynacji u osób chorych na schizofrenię. Głównym zagrożeniem jest jednak depresja, której rozpowszechnienie w populacji młodych ludzi, mechanizmy powstawania oraz przyczyny nie są jeszcze do końca poznane, choć lista zidentyfikowanych czynników ryzyka i czynników chroniących stale się rozszerza.
Zachowania samobójcze, niespowodowane przez chorobę psychiczną, powstają w wyniku interakcji licznych czynników: indywidualnych, rodzinnych, środowiskowych, z których wiele zostało zidentyfikowanych. Na podstawie obszernego przeglądu badań utworzono listę najważniejszych czynników chroniących i czynników ryzyka, która nie jest jeszcze zamknięta.
