Mity na temat samobójstw
Ważne jest to, żeby pomagając osobie zamierzającej odebrać sobie życie, znać mity o samobójstwach. Nie można kierować się stereotypami. One mogą tylko utrudnić zdiagnozowanie problemu i doprowadzić do tragedii. Poniżej omawiamy najbardziej powszechne mity na temat zachowań samobójczych.
Mit
Celem próby samobójczej jest zakończenie życia.
Fakt
Większość osób, które podejmują zachowania samobójcze cechuje ambiwalencja pragnienia życia i śmierci, pozostawiając osobom ze swojego otoczenia możliwość uratowania ich.
Mit
Kiedy ktoś podejmie próbę samobójczą i przeżyje to zagrożenie mija.
Fakt
Brak opieki i wsparcia po próbie samobójczej jest najpoważniejszym czynnikiem ryzyka (predyktorem) kolejnego zachowania samobójczego.
Mit
Kto raz miał tendencje samobójcze, będzie je miał zawsze.
Fakt
Tendencje samobójcze nie są stałą składową konstruktu psychologicznego danej osoby, a wypadkową kumulacji negatywnych czynników występujących w danym momencie jej życia. Co ważne, istnieją skuteczne strategie pomocy osobom, którym towarzyszą tendencje samobójcze w związku z uwarunkowaniami biologicznymi.
Mit
Samobójstwa popełniają osoby bardzo wrażliwe, np. artyści.
Fakt
Zachowań samobójczych nie można przypisać do konkretnego zawodu, typu wrażliwości czy zainteresowań.
Mit
Poprawa po kryzysie samobójczym oznacza koniec ryzyka.
Fakt
Większość samobójstw zdarza się w ciągu trzech miesięcy po zaczynającej się „poprawie”: dana osoba odzyskuje energię, nastrój pozostaje jednak na tym samym poziomie lub wciąż obniża się (leki psychoaktywne w pierwszej kolejności oddziaływają na napęd, nie na nastrój).
Mit
Zachowania samobójcze podejmują wyłącznie osoby chore psychicznie.
Fakt
Badania pokazują, że zachowania samobójcze mogą towarzyszyć chorobom psychicznym, podejmowane są jednak i przez osoby nie cierpiące na tego typu schorzenia.
Mit
Zachowania samobójcze częściej podejmują osoby biedne niż dobrze sytuowane.
Fakt
Badania pokazują, że ludzie odbierają sobie życie bez względu na poziom zamożności.
Mit
Na zachowania samobójcze mają wpływ warunki geograficzne (ciśnienie, położenie, plamy na słońcu).
Fakt
Badania nie wskazują na wyraźne zależności między tymi czynnikami a zachowaniami samobójczymi. Odsetek samobójstw wzrasta w maju, a spada w grudniu. Nie ma zależności liczby prób samobójczych z miesiącami wakacyjnymi.
Mit
Ludzie, którzy mówią o samobójstwie, nie odbierają sobie życia.
Fakt
Badania wskazują, że nawet 80% osób planujących samobójstwo mówi o tym wcześniej osobom ze swojego otoczenia.
Mit
Samobójstwo przychodzi bez ostrzeżenia.
Fakt
Nawet jeśli osoba w kryzysie psychicznym nie komunikuje swojego zamierzenia w sposób werbalny i bezpośredni, zazwyczaj samobójstwo zwiastują pewne typowe symptomy, jak np.: przygnębienie, smutek, brak troski o wygląd zewnętrzny, unikanie kontaktów towarzyskich, pilne regulowanie własnych spraw, rozdawanie cennych przedmiotów itp.
Mit
Samobójcy chcą umrzeć za wszelką cenę.
Fakt
Naukowcy zajmujący się badaniem zachowań samobójczych między innymi Erwin Stengel zwracają uwagę na to, że większość samobójców zawieszona jest między chęcią życia i śmierci, które istnieją w nich równocześnie. Niewielu samobójców przewiduje absolutną nieuchronność swojej śmierci, większość widzi jedynie jej większą lub mniejszą możliwość.
Mit
Samobójcy nie chcą umrzeć. Pragną jedynie manipulować swoim otoczeniem.
Fakt
Jednostka w kryzysie może pragnąć zwrócić uwagę otoczenia na siebie oraz na swoje problemy. Nie jest to jednak manipulacja, a wołanie o pomoc. W ten sposób osoba w kryzysie suicydalnym wyraża wolę życia, tylko w warunkach lepszych niż dotychczas.
Mit
Poprawa nastroju po kryzysie samobójczym oznacza koniec zagrożenia.
Fakt
Rzekoma poprawa nastroju może wiązać się z podjęciem ostatecznej decyzji o samounicestwieniu. Wtedy jednostka w kryzysie może nawet mieć poczucie tymczasowej ulgi i celowości.
Mit
Samobójstwu nie można zapobiec.
Fakt
Szybkie dostrzeżenie zagrożenia związanego z głębokim kryzysem psychicznym oraz adekwatna reakcja na nie może zapobiec nieszczęściu. Samobójstwo nie jest czymś nieuniknionym.
Mit
Osoba o skłonnościach samobójczych będzie je mieć już zawsze.
Fakt
W niektórych przypadkach skłonności samobójcze mogą mieć charakter sytuacyjny mijają więc wraz z rozwiązaniem problemu (np. rozwiązanie ciążących problemów finansowych). Również osoby cierpiące na głęboką depresję mogą pomyślnie przejść terapię i dzięki wsparciu innych oraz odpowiednio dobranemu leczeniu farmakologicznemu są w stanie uwolnić się od myśli oraz fantazji samobójczych.
Mit
Próby samobójcze rzadko bywają ponawiane.
Fakt
Osoby, które dokonały już raz próby samobójczej są w grupie znacząco podwyższonego ryzyka suicydalnego. naukowcy zauważają, że około 60% osób po próbie podejmuje ją po raz kolejny.
Mit
Wszystkie osoby podejmujące próby samobójcze zmagają się z zaburzeniami psychicznymi.
Fakt
Wiele osób ze skłonnościami samobójczymi choruje psychicznie, co może stanowić element motywacji samobójczej, ale nie musi. Samobójstwo może być spowodowane działaniem zupełnie innych czynników. Chociaż osoby chorujące na np. depresję, schizofrenię czy zaburzenia afektywne dwubiegunowe znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka, nie pozwala to na przyjęcie generalizującej tezy, że choroba psychiczna leży u podłoża każdego samobójstwa.
Mit
Samobójstwo popełniają ludzie określonego typu.
Fakt
To prawda, że można wyróżnić pewne grupy podwyższonego ryzyka, jednak problem samobójstwa dotyka ludzi każdego wyznania i przynależności etnicznej, niezależnie od ich sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz wieku.
Mit
Przyczyną samobójstwa jest jeden konkretny czynnik.
Fakt
Samobójstwo nigdy nie jest wynikiem jednej przyczyny. Powody, dla których ktoś chce odebrać sobie życie nawarstwiają się i wzajemnie na siebie wpływają – choroba w rodzinie, samotność, problemy ekonomiczne. Każdy element ma znaczenie.
Mit
Skłonności do zachowań samobójczych można odziedziczyć.
Fakt
Takich skłonności nie można przekazać genetycznie. To prawda, że osoby które doświadczyły samobójstwa osoby ze swojego najbliższego otoczenia znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka, wiąże się to jednak m.in. z nieprzepracowaną traumą, stygmatyzacją oraz następującym często kryzysem psychicznym. Samobójstwo przestaje być dla nich abstrakcyjnym pojęciem, staje się za to realnym doświadczeniem. Dziedziczyć genetycznie można natomiast skłonności do pewnych chorób, które uznaje się za czynniki ryzyka mogące doprowadzić do pojawienia się zachowań samobójczych.
Mit
Rozmowa o samobójstwie może do niego zachęcić.
Fakt
Rozmowa o myślach samobójczych to szansa na szczerą komunikacje oraz udzielenie pomocy. To często pierwszy krok umożliwiający wsparcie osoby w kryzysie. Dzięki empatycznej rozmowie można pokazać cierpiącej jednostce, że nie musi sama zmagać się ze swoimi problemami.