Każdego dnia w Polsce co najmniej sześcioro nastolatków podejmuje próbę samobójczą. Wyliczenie to opiera się na danych zebranych przez Komendę Główną Policji. Należy jednak pamiętać, że jest to zaledwie wierzchołek góry lodowej, ponieważ nie do wszystkich prób samobójczych wzywani są funkcjonariusze. O wielu próbach służby nie zostają powiadomione, o kolejnych często wiedzą tylko najbliżsi, o jeszcze innych może nie wiedzieć nikt poza dziećmi, które je podejmują. Według prognoz specjalistów z zakresu zdrowia psychicznego, na jedno samobójstwo dziecka przypada między sto a dwieście prób samobójczych. Należy pamiętać, że gdy dochodzi do samobójstwa nastolatka, cierpi w tych okolicznościach nie tylko rodzina, ale także przyjaciele, koleżanki, koledzy, nauczyciele oraz wychowawcy.

Każde samobójstwo wpływa nawet na 135 osób znających osobę, która odebrałasobie życie. To ogromne pole rażenia, jeśli spojrzymy na to w odniesieniu do ogólnej liczby prób samobójczych i samobójstw w Polsce.

Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży to temat budzący wiele emocji. W ostatnich latach w mediach coraz częściej pojawiają się nie tylko doniesienia dotyczące tego zjawiska, ale także próby jego analizy. Należy pamiętać o tym, że odpowiednia interpretacja tego problemu wymaga szerokiego kontekstu i interdyscyplinarnego podejścia. Na dynamikę oraz specyfikę zachowań samobójczych warto spojrzeć w dłuższej perspektywie oraz z uwzględnieniem zmian środowiskowych i społecznych.

Rzeczą, na którą należy zwrócić szczególną uwagę, jest sposób, w jaki poruszamy temat zachowań samobójczych w mediach. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w przewodniku wdrożeniowym „Live Life” wskazuje na cztery strategie zapobiegania zachowaniom samobójczym, które posiadają naukowo udowodnioną skuteczność: rozwijanie społecznych i emocjonalnych umiejętności życiowych u dzieci i młodzieży, wczesne identyfikowanie i adekwatne wspieranie osób w kryzysie samobójczym, ograniczenie dostępu do śmiertelnych metod, odpowiedzialne opisywanie zachowań samobójczych w mediach. Poruszając temat zachowań samobójczych w środkach masowego przekazu należy przestrzegać zasad bezpiecznego informowania, które szczegółowo opisane są w Rekomendacjach dla dziennikarzy, powstałych dzięki Programowi Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025. Jest to tym bardziej istotne, gdy w mediach porusza się temat związany z zachowaniami samobójczymi dzieci i młodzieży, ponieważ to właśnie ta grupa wiekowa jest najbardziej narażona na naśladownictwo i „efekt Wertera”. Najbardziej niebezpieczną i szkodliwą narracją jest łączenie doniesień o wzroście zachowań samobójczych z brakiem dostępu do miejsc, gdzie można uzyskać pomoc w kryzysie psychicznym. Tak poprowadzona narracja zniechęca do szukania pomocy i odbiera nadzieję na jej uzyskanie, zwłaszcza osobom, które takiego kryzysu obecnie doświadczają.

W przygotowanym i opublikowanym raporcie dotyczącym zachowań samobójczych wśród dzieci i młodzieży, oprócz rzetelnie przedstawionych danych, znajduje się nie tylko analiza zjawiska i jego interpretacja, ale także najważniejsze informacje dotyczące możliwości udzielenia pomocy. Ponadto opisana zostaje także pomoc, jakiej udziela serwis www.zwjr.pl dzieciom i młodzieży. Elementem zamykającym są wybrane rekomendacje stanowiące podstawę w działaniach z zakresu zapobiegania zachowaniom samobójczym wśród dzieci i młodzieży.

Zapobieganie zachowaniom samobójczym jest możliwe! Aby działania podjęte w tym celu były skuteczne, należy działać systemowo i kompleksowo, ale przede wszystkim rozważnie, w oparciu o naukowo udowodnione strategie.

Zachowania samobójcze to określenie zbiorcze dla takich zjawisk jak: próba samobójcza, samobójstwo, myśli i tendencje samobójcze. Niezwykle istotną kwestią jest podstawowe rozróżnienie dotyczące samobójstwa i próby samobójczej. Samobójstwo to działanie zakończone zgonem jednostki. Próba samobójcza to zachowanie mające na celu uszkodzenie własnego ciała z intencją odebrania sobie życia. W problematyce zachowań samobójczych warto zwrócić uwagę na czynniki mające wpływ na pojawienie się kryzysu samobójczego. W ramach interdyscyplinarnego modelu etiologii zachowań samobójczych czynniki takie dzielimy na pięć kategorii: czynniki indywidualne (m.in. choroby somatyczne, choroby psychiczne, przeżyte traumy, trudności w kontaktach interpersonalnych, uzależnienia), czynniki sytuacyjne (układ pewnych zdarzeń, które mogą wywołać skłonności samobójcze m.in.: śmierć bliskiej osoby, rozwód rodziców, problemy rodzinne, konflikty w szkole), czynniki środowiskowe związane z charakterystyką poszczególnych środowisk, w których funkcjonuje dziecko (rodzina, szkoła, internet), czynniki społeczne (sytuacja ekonomiczna w kraju, dostępność do pomocy, dostęp do rozwoju edukacji i kariery), czynniki religijno-kulturowe (podejście kulturowe do samobójstwa w danym kraju, sposób przedstawiania samobójstwa w kulturze popularnej i mediach, religijność).

Czynniki ryzyka wystąpienia zachowań samobójczych można również analizować pod kątem podatności i stresu. Należy również pamiętać, że kryzys samobójczy jest procesem rozłożonym w czasie. W przypadku dzieci i nastolatków proces ten może przechodzić dużo dynamiczniej ze względu na występującą impulsywność w tej grupie wiekowej.